Infobord Navagne tolkantoor

		W.O.1. Duitse militairen poseren voor de lens van een Duitse fotograaf. Op de achtergrond het woonhuis dat tot het Oostenrijks Tolkantoor behoorde ten tijde van de Oostenrijkse Nederlanden ingaande 1713. Het tolkantoor in 1717 gebouwd bleef in functie tot 1796. Het pand diende waarschijnlijk tot woning van een priester, bediener van een kapel ter plaatse. Zie internetsite “”Oostenrijkstolkantoor””.
		Loop vanuit de Schans weg richting hoeve Navagne. Laat deze hoeve links liggen en loop verder de veldweg in. Loop door totdat je deze twee oude bomen tegenkomt. Dit is ongeveer de locatie waar vroeger het tolkantoor van fort Navagne lag.

Navagne in de Grote Oorlog

De begindagen van WO I

In augustus 1914 brak de Eerste Wereldoorlog uit. Het von Schieffenplan voorzag in een snelle opmars van de Duitse legers over Belgisch grondgebied richting Frankrijk met Parijs als ultieme doel. Nadat het Duitse verzoek om een vrije doortocht werd afgewezen, staken in de ochtend van 4 augustus 1914 de eerste Duitse troepen de Belgische grens over. De meest noordelijke flank trok op Belgisch grondgebied van Gemmenich naar Visé. De opmars verliep snel en ’s avonds bereikte het keizerlijke leger de Maas. De Duitsers hoopten bij Visé de brug over de Maas te veroveren, maar die was al vernietigd. Herhaaldelijke pogingen om noodbruggen aan te leggen werden verhinderd door beschietingen vanuit de Luikse forten.

De Duitse genie begon vervolgens ter hoogte van het fort van Navagne, buiten het bereik van de kanonnen van het noordelijkste Luikse fort Pontisse én op een plaats die vroeger al dienst deed als oversteekplaats een noodbrug te bouwen. Het bouwmateriaal voor de brug haalden ze uit de sloop van een nabij gelegen hoeve en het Oostenrijks tolkantoor: het hout voor de brug en het puin voor de verharding van de weg ernaartoe.
Over deze pontonbrug zouden vanaf 5 augustus 1914 duizenden Duitse soldaten met hun kanonnen de overkant van de Maas bereiken om vervolgens de Luikse forten ook van de westkant aan te kunnen vallen. Het was tijdens de opmars van de Duitse troepen begin augustus 1914 langs de Belgisch-Nederlandse grens dat de Nederlandse politiek om de neutraliteit te handhaven voor het eerst daadwerkelijk op de proef werd gesteld.

Navagne en de schending van de soevereiniteit van Nederland (Eric R.J. Wils)
Achter de hoeve loopt een wegje verder naar de Maas. De grenspaal 45 die samen met de andere palen dateren uit het jaar 1843, staat vrijwel aan de oever van de Maas en duidelijk ten zuiden van het wegje. Het volgt dus precies de grens tussen de grenspalen 42 en 43, maar het liep tussen de grenspalen 43 en 44 gedeeltelijk op Nederlands gebied. De grens loopt in het midden van de Maas verder naar het noorden, zodat de overkant bij het dorp Lixhe Belgisch grondgebied is. In de buurt van Moelingen op weg naar de Maas marcheerden de Duitsers in augustus 1914 ter hoogte van het koninklijke fort Navagne over een grensweg tussen de grenspalen 42 en 45. Met andere woorden: Duitse troepen begaven zich op Nederlands grondgebied en schonden dus formeel de Nederlandse neutraliteit.

Enkele dagen na het begin van de Duitse opmars langs de grens verschenen er berichten in de pers over schendingen van de Nederlandse neutraliteit. De Nederlandse politici haastten zich evenwel om de schending van het eigen grondgebied tegen te spreken: Nederland was en bleef neutraal. In het boek ‘De donkere poort’ geeft P.H. Ritter in een paragraaf ‘Machteloozen voor een brandend huis’ een kleurrijk verslag, door de ogen van pastoor Drees, van de gebeurtenissen over de oversteek van de Duitsers over de Maas bij Moelingen. En passant meldt hij dat het kasteeltje aan de Maas is afgebroken en dat de bewoners – oude dames – zijn gevlucht. Duitse officieren zaten rondom op de salonstoelen van de bewoonsters en dronken champagne.

Navagne tussen 1918 en nu
Na de verwoesting van het buitenverblijf gebeurde er eigenlijk niet zoveel. Sommige grote niveauverschillen werden wel weggewerkt, maar al bij al bleef de locatie intact. Na 1974 werden bepaalde terreindelen, vooral op Nederlands grondgebied, verder en meer ingrijpend geégaliseerd – wat al niet zo simpel was gezien de grote niveauverschillen – waardoor tegenwoordig nog maar weinig herinnert aan de versterking. Je moet al gewapend zijn met een goede kaart, of vergezeld van een gids om de vroegere contouren van het koninklijke fort te herkennen.

Lees ook het verhaal over het tolkantoor onder nr: 18 op deze website.