Fort Navagne
 Informatiebord fort Navagne |
Landmark Koninklijke fort Navagne
Welkom op Navagne, een plek met een markante geschiedenis op een boogscheut van Maastricht en Visé. Op deze plaats stond vroeger een heus fort. Wandel gerust langs het wegje dat richting de hoeve in de verte ligt en ontdek de restanten van dit vroegere koninklijke fort aan het volgende infopunt.
Het koninklijke fort Navagne
In 1634 besloot Francisco de Moncado y Moncoda, de markies van Aytona (1586-1635), de toenmalige hoofdcommandant van het Spaanse leger, op de rechteroever van de Maas ter hoogte van Lixhe (B), een koninklijk fort te bouwen. De reden was simpel: de omgeving moest gecontroleerd worden. Dit leverde de Spanjaarden een aanzienlijk strategisch voordeel op zowel de noordzuid-as (de Maas) als de oostwest-as (de wegen en de oversteekplaats). In het begin was het fort eenvoudig: vierkant met op de hoeken versterkte bastions volgens het oudnederlandse model van Simon Stevin. Het model van Stevin hield het gebruik in van vrijwel uitsluitend aarden wallen, van natte in plaats van droge grachten, en van het geven van een vierkante in plaats van vijfhoekige vorm aan de forten.
Op 18 oktober 1662 keurde de Spaanse koning het Partagetractaat goed. Na de opdeling van de Landen van Overmaas in een Staats en een Spaans deel werd het koninklijke fort van Navagne definitief toegewezen aan de Spanjaarden. Door de oorlogsdreiging werd het fort ondertussen opgetuigd, gerenoveerd en verder uitgebouwd. In deze periode maakte de Nederlandse schilder Josua de Grave (1643-1712) een aquarel van het fort van Navagne. Hierop is een kasteel — met de twee vierkante en de twee ronde torens — te zien, evenals een deel van de contrescarp en de redoute richting Visé.
Oorlogsdreiging met Frankrijk (1672-1674)
Vanaf februari 1672 werd het fort nog meer uitgebouwd. Onder impuls van Raadsheer van Financiën de la Marlière was het ingenieur Van Marck die het fort uitbreidde, onder meer met twee redoutes in de richting van Visé en Eijsden. Eén redoute moest komen op de plaats van de oude sluis in de richting van Eijsden, de andere op of bij de dijk naar Visé. Die nieuwe plannen kaderden hoogstwaarschijnlijk in de voorbereiding van een nakende oorlog met Frankrijk. Frankrijk viel de Republiek al in 1672 binnen. Op 16 oktober 1673 volgde een Spaanse oorlogsverklaring aan Frankrijk. Uit deze periode -de exacte datum is niet bgekend – is een plan bewaard van de vestingwerken aan het fort.
De inname en ontmanteling van het fort (1674)
In 1674 werd het koninklijke fort van Navagne na een beleg van vijf dagen ingenomen door de troepen van de Franse maarschalk De Bellefonds (1620-1687). Er is sprake van zo’n 300 á 500 soldaten die het fort verdedigden. Tijdens de belegering stelde de Bellefonds een batterij van vier vuurmonden op aan de overzijde van de Maas in een poging de sluis te vernielen, iets later namen de Fransen, aangemoedigd door de Prins de Condé, een redoute in. De vesting gaf zich op 22 mei om 7 uur ’s avonds over.
Bij de vernietiging in 1674 werd het fort grotendeels ontmanteld, maar zeker niet alles werd vernield. In zijn Traite des Mines beschrijft de Franse maarschalk Sébastien Le Prestre de Vauban (1633-1707) hoe verschillende torens en verdedigingswerken gedynamiteerd werden. Voor de ontmanteling van het kasteel van Navagne, die waarschijnlijk In 1674 plaatsvond, werden volgens de Vauban ongeveer 120 ladingen van 20 pond poeder gebruikt, die in de nissen van de verdedigingsmuur werden ingebracht.
Lees ook het verhaal over het Oostenrijks tolkantoor onder nr: 13