De Cramignon

Onderstaande tekst op deze pagina is letterlijk overgenomen van het infobord geplaatst door de Gemeente Eijsden-Margraten. Dit cortenstalen bord staat bij de bronzen beeldengroep “De Cramignon” van kunstenares Vera de Haas.
In de 8 overgebleven dorpen in Nederland en België waar deze traditie nog leeft zijn er kleine verschillen in uitvoering. Onderstaande tekst is een algemeen verhaal dat in grote lijnen voor alle dorpen geldt en is niet specifiek voor Eijsden alleen geschreven.

———————
Behoud van immaterieel erfgoed. De Cramignon is belangrijk cultureel erfgoed. het is opgenomen in de inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland en de lijst in Wallonië-Brussel  (Belgie)
———————

De Cramignon is een traditionele reidans waarbij de dansers elkaars hand vasthouden. De dansende mensen trekken huppelend en zigzaggend door de straten, terwijl de harmonie vrolijke Cramignonmuziek speelt.
De naam ‘Cramignon’ staat voor zowel de muziek, de liederen als de dans. Vroeger mochten alleen vrijgezelle jongens en meisjes meedoen aan de Cramignon, maar tegenwoordig mag iedereen meedoen. De muziek wordt gespeeld door de plaatselijke harmonie of fanfare.
De kapitein van de jonkheid gaat voorop met in zijn linkerhand een rei-boeket en aan zijn rechterhand een meisje. In sommige dorpen is deze volgorde omgekeerd en gaat een meisje (reimeid) voorop. In andere plaatsen danst men de eerste Cramignon voor de kerk, waarbij de pastoor voorop gaat. Al dansend sluiten steeds meer mensen aan.
Tussendoor zijn er rustplaatsen waar de dansers iets drinken. De harmonie speelt feestliederen en men kan even uitrusten. Daarna trekt de rei verder. De Cramignon eindigt bij een van deze rustplaatsen.

Beoefenaars en betrokkenen
De Cramignon wordt georganiseerd door de jonkheden. Elk dorp heeft een jonkheid. Die bestaat uit ongetrouwde jongens (en soms ook meisjes) van het dorp van 16 jaar en ouder.
Ook de besturen van de harmonies en fanfares zijn bij de organisatie betrokken. Cafés en restaurants openen hun zaak voor de Cramignon en diverse inwoners stellen hun tuin open. De grote oude carréboerderijen zijn van oudsher ook rustplaatsen.

Geschiedenis
De Cramignon ontstond rond 1800 in de omgeving van Luik en kronkelt als het ware stroomafwaarts met de Maas mee Zuid-Limburg in. De traditie heeft zich aan beide kanten van de grens op verschillende manieren ontwikkeld. Toch zijn er meer overeenkomsten dan verschillen. Eind 19e eeuw werd de Cramignon minder populair bij de jeugd. Zij dansten liever op de moderne wals en de galop. Om deze ‘verdorven’ intiemere dansen te ontmoedigen, promootten de pastoors op het platteland rond 1900 de Cramignon. Daardoor overleefde de traditie.
De Cramignon valt samen met de Sacramentsprocessie en de Bronk. Tot ongeveer 1940 werd in alle dorpen de Sacramentsprocessie (en dus ook de Bronk) gehouden op de tweede zondag na Pinksteren. Daarna kwam er meer spreiding, zodat nu de Cramignons in de verschillende dorpen op verschillende zondagen plaatsvinden. In sommige dorpen is er enkele weken na de festiviteiten een kleine Bronk. Daarbij hebben de kinderen het voor het zeggen en organiseren zij de Cramignon.