Workshop Kal Plat

Graag willen we jullie laten weten dat onze werkgroep Kal plat! een workshop organiseert tijdens de maand van de streektaal in de bibliotheek van Eijsden.
De workshop vindt plaats op maandagavond 3 november om 19.00 uur in de bieb in Eijsden.
We zullen tijdens de workshop stilstaan bij de typische Eijsdense klanken en de schrijfwijze ervan. Via een quiz laten we de bezoekers kennismaken met Eijsdense woorden en gezegdes.

Aanmelden: bij de balie | 043 409 33 20 |
info@heuvellandbibliotheken.nl

Breusterstraat 25
6245EG Eijsden  (Naast het Ursulinenconvent)

Jaar	No.	Blz.	Titel	Omschrijving
2025	176	3	Van de redactie
2025	176	5	Stichting Eijsdens Verleden 1975-2025 Kroniek over de jaren 2001-2025	Mathieu Theunissen, secretaris
2025	176	37	Interview met medeoprichter Henk Boersma over 50 jaar Stichting Eijsdens Verleden	Mathieu Theunissen, secretaris

In het weekend van 17 tot en met 19 oktober 2025 vierde Stichting Eijsdens Verleden haar 50-jarig jubileum in het restaurant van verzorgingscentrum De Bron. De fototentoonstelling — met onder andere foto’s van vroeger en nu — een presentatie over “Sjroep, beer en vlèès” van de familie Henquet, en de bijdragen van diverse werkgroepen van de stichting mogen met recht een groot succes genoemd worden.
Het was hartverwarmend om te zien hoeveel belangstelling er was; de opkomst was overweldigend. We hebben bezoekers kennis kunnen laten maken met het werk van de stichting en mochten Bovendien nog veel boeken en exemplaren van ons kwartaalblad verkopen.
Graag willen we iedereen van harte bedanken die heeft bijgedragen aan het succes van deze bijzondere mijlpaal: 50 jaar Eijsdens Verleden.

 

Op deze plek is de enige bekende foto van de bevrijding van Mesch gemaakt. Het is een iconische foto geworden omdat Mesch als eerste dorp in Nederland bevrijd werd van de Duitse bezetting. Zie de plattegrond voor alle bijzondere plekken over de bevrijding in Mesch.

ICONISCHE FOTO
De foto is genomen op 12 september 1944. De soldaat op de foto hoorde bij het 1e bataljon, 117e Regiment van de 30e infanteriedivisie, bekend als “The Old Hickory”. Deze divisie speelde een belangrijke rol in de bevrijding van Europa. Rond 10:00 uur trokken zij bij grenspaal 35 vanuit België Nederland binnen. Wie de foto nam, is onbekend. Op de foto is ook de Mescherbrug uit 1883 te zien, gelegen aan de Bovenstraat over de Voer. Naast de brug lag de voormalige smidse en het huiskamercafé van de familie Brouwers.

Na de grensoversteek stuitten de Amerikaanse soldaten op weerstand van Duitse troepen die zich in de buurt hadden ingegraven. Vanuit het schoolplein en hoger gelegen posities, openden de Duitsers het vuur met mitrailleurs. Toch zetten de Amerikanen door. Schoolhoofd Jef Warnier wees hen als eerste inwoner de weg. Er sneuvelden zes Duitse soldaten aan de Nederlandse kant van de grens. Aan geallieerde kant viel één dode; Leonard J. Hoffman uit Pennsylvania, U.S.A. Kort na 14:00 uur was Mesch bevrijd. Pastoor H. Hanöver noteerde die dag in het Memorieboek van de parochie: “Bevrijding v.d. Nazi’s.” ’s Namiddag om kwart na vier is Mesch bevrijd van ’t Nazidom. De eerste Amerikaanse troepen trekken langs de pastorie over de Brul Mesch binnen”.

Hoewel de volledige bevrijding van Nederland pas op 5 mei 1945 volgde, markeert deze dag het begin ervan. De Mescherbrug is een mooi symbool geworden van de verbinding tussen het heden en het verleden, om zo de bevrijding van Mesch te blijven herinneren.

De laatste vlucht
De zondag dat het vliegtuig van John A. Campbell crashte, was kort na de Duitse inval in Nederland op 10 mei 1940. De Duitsers wilden vanuit het noorden een verrassingsaanval op Frankrijk lanceren. Voor een snelle opmars moesten de bruggen over de rivieren en kanalen intact blijven. De RAF besloot daarom de bruggen, waaronder die in Vroenhoven en Veldwezelt, te vernietigen. In de vroege ochtend van 12 mei voerde de RAF diverse aanvallen uit. Tijdens de laatste missie van de dag vloog flight officer John A. Campbell in een Hawker Hurricane om de Bristol Blenheim bommenwerpers te begeleiden. Om 10:10 uur raakte hij boven Luik in een gevecht met Messerschmittpiloot Hauptmann Adolf Galland. Galland schoot Campbell neer en beschreef deze overwinning later in zijn autobiografie (zie kader). Het vliegtuig van Campbell stortte in een tolvlucht neer. Hij overleefde de crash niet. In totaal verloren de Britten op 12 mei dertien Hurricanes.Daarbij kwamen vijf piloten om het leven. De bruggen raakten slechts lichtbeschadigd en de Duitsers trokken op door Eijsden. Campbell werd de dag erna begraven in een veldgraf naast zijn neergestorte vliegtuig, dat werd gemarkeerd met een houten kruis. Op 17 februari 1941 werd Campbell herbegraven op het kerkhof aan de Tongerseweg in Maastricht. Hij kreeg graf C.C. 140 in het gedeelte dat bestemd was voor gesneuvelde militairen uit het Britse Gemenebest. Postuum ontving hij het Distinguished Flying Cross voor zijn moed en dapperheid. Op de marmeren steen met het RAF-embleem staan zijn rang, naam, overlijdensdatum, en de tekst: “Greater love hath no man than this, that a man lay down his life for his friends” (Joh. 15:13).

Vanaf september 1939 opereerde het 87^ste squadron van de RAF vanaf diverse vliegvelden in Noord- Frankrijk. De squadronspreuk luidde: Maximus me metuit.

Dit betekent: de meest krachtige vreest mij.

Wie was John A. Campbell ? Jack Campbell werd op 16 februari 1913 geboren in Nelson, Canada. Vóór WOII woonde en werkte hij in de zoutmijnen van Trail. Hij had een broer en vier zussen. In 1937 volgde hij een opleiding bij de Royal Air Force in Engeland en werd hij flight commander van het 87ste squadron en adjudant van zijn eenheid. Hij voerde meteen vanaf het begin van WOII missies uit in Frank rijk, Nederland en België. Hij was 27 jaar oud toen hij overleed.

UIT DE AUTOBIOGRAFIE VAN AANVALLER ADOLF GALLAND:

“lk vuurde mijn eerste salvo van een afstand die nog iets te groot was. lk zat pal achter mijn doelwit. Eindelijk besefte de arme drommel wat er aan de hand was. Hij probeerde me nogal onhandig te ontwijken, waardoor hij in het schootsveld van mijn vleugelman terechtkwam.
Na een tweede aanval raakte mijn tegenstander zonder richtingsroer in een vrille (tolvlucht). Er braken stukken van zijn vleugel af. Een nieuw salvo zou alleen maar zonde van munitie zijn.”

 John Alexander Campbell vloog in een Hawker Hurricane Mark I met toestelnummer L-1790. De belettering was;
LK-cocarde-L van het 87e Squadron. Corarde is het ronde blauw-witrode herkenningsteken dat het om een Brits
vliegtuig gaat. De thuisbasis was het een vliegveld bij het Franse Senon.

Deze herdenkingsplaat is een initiatief van drs. F.G.J.M. Beckers (geboren in oorlogsjaar 1941 in Mheer als zoon van de toenmalige burgemeester, inmiddels ook zelf oud-burgemeester), in samenwerking met de gemeente Eijsden-Margraten en het Bevrijdingscomité Mesch. Na de bevrijding van Mesch volgde op 12 september 1944 ook nog de bevrijding van Noorbeek, Mheer en Banholt.
GRENSPAAL 35

Leonard J. Hoffman, soldaat 1^e klas.
Leonard sneuvelde in de voormiddag van 12 september 1944 vlak bij grenspaal 35. Hij maakte deel uit van het 1^e bataljon van het 117^e regiment. Hij was de jongste uit een gezin van 10 kinderen en woonde in Reading, Berks County in Pennsylvania. Precies negen maanden voordat hij sneuvelde trouwde hij met Nora J. Lyons.
Leonards verhaal is een aangrijpende herinnering aan de vele jonge mannen die hun leven gaven tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zijn korte leven, dat zo veelbelovend begon met zijn muzikale talenten en zijn recente huwelijk, werd tragisch afgebroken op slechts 22-jarige leeftijd. Het feit dat hij sneuvelde in de buurt van Mesch onderstreept de heftige realiteit van die tijd.
Na zijn dood werd Leonard begraven in Henri-Chapelle, op een Amerikaanse militaire begraafplaats in België, waar vele andere gesneuvelden uit de Tweede Wereldoorlog rusten.
Leonards muzikale vaardigheden en zijn rol als zanger in een band laten zien dat hij niet alleen een soldaat was, maar ook een persoon met dromen en passies. Zijn verhaal herinnert ons eraan dat elke naam op een grafsteen een leven vertegenwoordigt vol met liefde, talent en hoop.
Leonard ligt begraven in Henri-Chapelle in vak H rij 11 graf 11.

GRENSPAAL 35 NEDERLAND-BELGIË

Op 12 september 1944 begon hier om 10:00 uur DE BEVRIJDING VAN NEDERLAND
Amerikaanse soldaten van het 1^e bataljon van het 117^e Regiment van de 30^e infanteriedivisie (bekend als “The Old Hickory”) trokken op deze plek vanuit België Nederland binnen.

De Amerikaanse 30^e infanteriedivisie, beter bekend als “The Old Hickory”, heeft een rijke geschiedenis die teruggaat tot de Eerste Wereldoorlog en een belangrijke rol gespeeld in de Tweede Wereldoorlog, met name in Europa. Deze divisie, die deel uitmaakte van de Army National Guard, was actief in verschillende belangrijke veldslagen en bij de bevrijding van Maastricht en grote delen van Zuid-Limburg.
In België speelde de divisie een sleutelrol bij het Ardennenoffensief.
In 1946 werd de 30^e infanteriedivisie aangewezen als de nummer één infanteriedivisie die in het “European Theatre of Combat”, het strijdtoneel in Europa, heeft gevochten.
Deze divisie heeft nooit een slag verloren en aan vijf grote veldslagen deelgenomen (waaronder het Ardennenoffensief) en vanaf 1944 in totaal 282 dagen aan het front gevochten. Op 28 juli 2020 werd uiteindelijk ook de Presidential Unit Citation (PUC) uitgereikt aan enkele aanwezige Old Hickory WOII-veteranen en nabestaanden voor het standhouden tijdens de Slag om Mortain (Frankrijk).
In de context van de bevrijding van Nederland is het verhaal van Mesch op 12 september 1944 bijzonder. Op die dag staken de troepen van het 1^e bataljon van het 117^e regiment rond 10:00 uur bij grenspaal 35 de Nederlandse grens over, waarbij ze op weerstand stuitten van Duitse troepen die zich in de buurt hadden ingegraven.
De inzet van een mitrailleur door de Duitsers op het schoolplein in Mesch en de hoger gelegen delen gaf hen een strategisch voordeel, maar de Amerikanen waren vastbesloten om door te breken. De strijd was intens en leidde met name tot verliezen aan de Duitse kant. Aan geallieerde zijde sneuvelde één Amerikaanse soldaat, Leonard J. Hoffman van de A-compagnie, nog voordat de grens werd bereikt. Ondanks de zware tegenstand wisten de Amerikanen uiteindelijk door te dringen en Mesch kort na 14:00 uur te bevrijden. Dit markeerde een belangrijke mijlpaal, aangezien Mesch het eerste dorp in Nederland was dat bevrijd werd van de Duitse bezetting.
De bevrijding van Mesch was echter slechts het begin van een lange en moeizame strijd die nog maanden zou duren. Pas op 5 mei 1945 capituleerde de Duitsers eindelijk, wat een einde maakte aan de oorlog in Nederland en leidde tot de bevrijding van het hele land. Het verhaal van de Old Hickory divisie en de bevrijding van dorpen zoals Mesch is een belangrijk hoofdstuk in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog en de bevrijding van Nederland.

Er is weer een nieuwe uitgave van Uit Eijsdens Verleden (nr. 176).  In deze uitgave ruim aandacht voor Stichting Eijsdens Verleden zelf. Het is dan ook een themanummer in het kader van het 50-jarig bestaan van onze Stichting.
In een uitvoerig artikel wordt een zo volledig mogelijk beeld geschetst van de geschiedenis en de vele activiteiten die de Stichting, met name in de afgelopen 25 jaar, heeft verricht. De daaraan voorafgaande 25 jaar werden immers eerder al uitvoerig uit de doeken gedaan bij het zilveren jubileum van de Stichting in 2000. Het diepgaand overzicht laat zien waartoe een toch relatief kleine vereniging in staat is, wanneer een groep enthousiaste liefhebbers van plaatselijke geschiedenis en familiegeschiedenis, daar gedurende een aantal jaren intensief mee in de weer is. Het overzicht wordt afgesloten met een opsomming van al degenen die in het verleden of in het heden, een bijdrage aan de vele activiteiten van de Stichting hebben gerealiseerd, of daar thans nog hun steentje aan bijdragen.
In deze uitgave is ook een interview opgenomen met Henk Boersma. Hij is een van de medeoprichters van de Stichting in 1975, sindsdien tot op heden actief gebleven om een steentje bij te dragen aan de activiteiten van de Stichting. Hopelijk wekt het enthousiasme van het interview uw interesse in onze stichting en haar activiteiten. Tijdens de jubileumtentoonstelling op zaterdag 18 en zondag 19 oktober zullen al onze werkgroepen hun werkzaamheden en activiteiten presenteren. Daar zit vast iets bij waarvan u het leuk vindt om een bijdrage aan te leveren.
Verder hebben we nog een vacature die we komende tijd willen gaan invullen. Het betreft de functie van hoofdredacteur van ons tijdschrift Uit Eijsdens Verleden. Heeft u ervaring met dit soort werk of heeft u interesse dit soort werk te willen oppakken, neem dan gerust contact met ons op voor meer informatie en een nader gesprek.

Losse nummers zijn verkrijgbaar in de winkel van Lidwine Partouns in de Kerkstraat voor slechts € 9,50 of aan te vragen via ons secretariaat. Wilt u nog meer over de geschiedenis van Eijsden en omgeving weten? Voor € 25,– per jaar kunt u al lid/abonnee worden en krijgt u jaarlijks 4 uitgaves boordevol interessante verhalen uit het recente verleden of van langer geleden. Bovendien krijgt u het boekje ‘nne koëmel vòòl cadeau (zo lang de voorraad strekt). Kijk daartoe op onze website Eijsdensverleden.nl (onder “lid worden”), of neem contact op met ons secretariaat per mail secretaris@eijsdensverleden.nl. U krijgt de uitgaves dan thuisbezorgd.

Het is niet toevallig dat we een activiteit in het kader van ons Jubileumjaar combineren met het binnenkort verschijnen van de nieuwe uitgave van Uit Eijsdens Verleden (nr. 175). Beide hebben namelijk het zelfde thema: het Withuis.

In de bijdrage over het Withuis onthullen we wanneer het eerste Wit Huis (La Maison Blanche) werd gebouwd. Een akte uit 1778 zette ons op het spoor. En passant maken we ook nog melding van een moord ter plaatse. In de rubriek Eijsden vertelt doen Mia en Bèr Pachen-Weijsen hun verhaal over de tijd dat Mia aan het Withuis woonde. Het Withuis is natuurlijk voornamelijk bekend als grensplaats tussen Nederland en België. Het smokkelen van bepaalde producten over en weer was lucratief. Uiteraard werd dat met harde hand aangepakt. In een bijdrage van wijlen douanier Wim Ganzevles wordt een bijzonder geval nader beschreven.
Dit en verdere anekdotes en wetenswaardigheden zijn natuurlijk ook opgenomen in de rondleiding die op 5 juli zal plaatsvinden. De rondleiding duurt circa 60 minuten. Helaas niet geschikt voor minder mobiele mensen. Waar en wanneer:

• Zaterdag 5 juli
• Start: 14.00 uur
• Locatie: het voormalige tankstation Withuis 1

Deelname is gratis maar svp wel aanmelden via secretaris@eijsdensverleden.nl  (uiterlijk 4 juli). Na de rondleiding kan de uitgave van Uit Eijsdens Verleden worden gekocht of besteld.

Verder in deze uitgave een artikel over de Laethof in Mesch. De benaming laathof is een heel complex begrip. Het stamt uit de tijd van de ontginningen en daarna, waarbij door de landheer aan een laatheer een goederencomplex (landerijen, huizen, tuintjes) werd toegewezen, dat door de laatheer mochten worden uitgebaat. De eigenaren en bewoners van die landerijen, huizen en tuintjes, de zogenaamde laten, moesten jaarlijks een cijns (belasting) betalen aan de laatheer. De cijns werd van oudsher in natura betaald. Veel later kon met geld worden afgerekend. In zijn eenvoudigste vorm verwijst laathof naar een centrale locatie, bijvoorbeeld een boerderij, waar in ver verleden de verschuldigde cijnzen werden geïnd. Voetstoots werd aangenomen dat dit ook in de boerderij in Mesch die de Laathof wordt genoemd het geval is geweest. De heer Hub Smeets heeft het precies uitgezocht. Met een verrassende conclusie.
In de rubriek Kal plat! weer aandacht voor het Eijsdens dialect. Had u altijd al willen weten wat Roei Waelse of kroenekraoëje zijn, kijk dan snel in deze nieuwe uitgave van Uit Eijsdens Verleden.

Losse nummers zijn verkrijgbaar in de winkel van Lidwine Partouns in de Kerkstraat voor slechts € 9,50 of aan te vragen via ons secretariaat. Wilt u nog meer over de geschiedenis van Eijsden en omgeving weten? Voor € 25,– per jaar kunt u al lid/abonnee worden en krijgt u jaarlijks 4 uitgaves boordevol interessante verhalen uit het recente verleden of van langer geleden. Bovendien krijgt u het boekje ‘nne koëmel vòòl cadeau (zo lang de voorraad strekt). Kijk daartoe op onze website Eijsdensverleden.nl (onder “wordt abonnee”), of neem contact op met ons secretariaat per mail secretaris@eijsdensverleden.nl. U krijgt de uitgaves dan thuisbezorgd.

Tenslotte wijzen we u graag op de tentoonstelling in het kader van het 50-jarig bestaan van Stichting Eijsden Verleden. Die zal plaatsvinden op 18 en 19 oktober in de Bron in Eijsden. Hierover berichten we nog in de Etalage of raadpleeg onze website.

 

 

Dit jaar viert de Stichting Eijsdens Verleden haar 50-jarig bestaan. We hebben ons vertrouwde logo aangepast om extra cachet te geven aan dit jubileumjaar. Gedurende de komende maanden zullen we extra activiteiten organiseren, waaronder meerdere historische cafés, een pubquiz, een pubquiz speciaal voor de jonkheden en diverse themarondleidingen door ons dorp. In het najaar presenteren we, in samenwerking met de PLUS-supermarkt, een historisch fotoverzamelboek. Ook houden we in het najaar een tentoonstelling over Eijsden in de jaren 1970. Onze werkgroep  “Kal Plat” zal niet ontbreken met de uitgave van een speciaal boekje met pentekeningen over het Eijsdense dialect. We willen daarnaast de basisscholen bezoeken met een historisch getint onderwijsproject en geven een speciaal nummer uit met aandacht voor de geschiedenis van de Stichting zelf. Klik hier voor het volledige programma van ons jubileumjaar 2025.

De redactie heeft ook weer hard gewerkt en de nieuwe uitgave, nummer 174, is net verschenen, met onder andere een uitgebreid artikel over de postvoorziening in Eijsden. Het drukken van de kwartaaluitgaven, het organiseren van activiteiten en onze huisvesting kosten veel geld. We kunnen dit blijven doen dankzij de jaarlijkse bijdragen van onze vaste donateurs, waarvoor onze welgemeende dank. Een grote dank gaat ook uit naar degenen die, naast hun jaarlijkse bijdrage, een extra donatie hebben gedaan voor dit jubileumjaar. We hopen dat velen onze Stichting financieel willen blijven steunen. Zonder jullie kan de Stichting niet bestaan.

Als je nog geen donateur bent, word er dan een! Een mailtje naar mailto:secretaris@eijsdensverleden.nl of de aanmeldprocedure op deze website is voldoende.

 

In tegenstelling tot wat in de etalage van deze week staat vermeld gaat de wandeling in Breust op zaterdag 24 mei NIET door.
Deze wordt verplaatst naar een nader te bepalen datum.
Een nieuwe aankondiging zal in de etalage volgen.

Marga de Geus-Meeuwissen
madegeus@kpnmail.nl
0653840740

Ondersteund door Stichting Studiecentrum Nederlands Cultureel Erfgoed onderzoek ik de achterstand in kennis naar het verleden en heden van Ostarbeiter(innen).
Ik ben zelf een dochter van twee dwangarbeiders, mijn Nederlandse vader en mijn Russische moeder.
Ik ben op zoek naar levensbeschrijvingen, persoonlijke en/of familiegetuigenissen en overige relevante gegevens van Ostarbeiter(innen). Russische/Oekraïense vrouwen of mannen, die aan het einde van de Tweede Wereldoorlog met een Nederlandse partner naar Nederland zijn gekomen.
Het doel van dit onderzoek is de achterstand in kennis over de Ostarbeiter(innen) te verkleinen, zoveel mogelijk egodocumenten te verkrijgen, hun gedwongen transport vanuit hun thuisland te volgen (naar bijv. een werkkamp in Duitsland), hun reis naar Nederland en hoe het hen vergaan is in de jaren daarna.
Dit onderzoek zal zich hopelijk ontwikkelen tot een publicatie, zodat iedereen de effecten van de Tweede Wereldoorlog op de Ostarbeiter(innen) kan ervaren. Daarbij hoop ik ervoor te zorgen dat zij allen ook een naam en een verleden krijgen en meegenomen kunnen worden in de herdenking van de Tweede Wereldoorlog.
Uiteraard begrijp ik dat de meesten zijn overleden maar dit is het moment om, ook uit tweede hand, de verhalen nog op te tekenen.
U zou mij kunnen helpen door deze oproep door te geven, te delen en er over te speken, want wij zijn de enigen die het nog kunnen vertellen, al is het alleen maar voor onze kinderen en kleinkinderen. Opdat zij het zullen weten en nooit zullen vergeten hoe het was.

Heeft u suggesties, zou u uw verhaal en/of dat van uw familie willen delen, dan bent u van harte welkom om mij een mail te sturen of telefonisch contact op te nemen. Ik kijk er naar uit.

Hallo lezers,

Onze Stichting is altijd op zoek naar oud , nog voor ons onbekend, fotomateriaal, waarmee we onze collectie kunnen uitbreiden.  Hebben jullie nog oude foto’s over Eijsden, die op onze website gepubliceerd mogen worden dan zouden wij dat heel erg op prijs stellen.
We maken een digitale kopie en de originele foto’s krijgen jullie altijd (indien gewenst) terug. Geplakte foto’s uit albums laten we intact, die gaan we niet loshalen. Klik voor onze huidige collectie op https://sev.collectiebank.nl/beeldbank/start/archieven15

Een tweede oproep: we zijn voor ons kwartaalblad ‘Uit Eijsdens Verleden’ voortdurend op zoek naar  artikelschrijvers die korte en luchtige maar ook meer diepgaande onderzoeken kunnen en willen uitvoeren en opschrijven over de Eijsdense geschiedenis en haar bewoners of gebeurtenissen. Denken jullie een bijdrage te kunnen leveren meld je dan bij ons secretariaat via secretaris@eijsdensverleden.nl